Akwarium na prochach

[lucky_loki]

Cześć,

Pod tym dracznym tytułem chciałem się podzielić moimi doświadczeniami z dozowaniem soli [patrz disclaimer na końcu tekstu] do morskiego żeby nie przesolić. Tytułowe sole to oczywiście sole poszczególnych metali i niemetali o jakich uczyliśmy się w podstawówce, gdyż ceny komercyjnych dodatków jonowych są zdecydowanie przesolone a to są dokładnie te same sole tych samych metali/niemetali -bo jakie miałyby być inne?
W sieci znalazłem dużo artykułów o samym dozowaniu soli (ściślej: uzupełnianiu braku jonów), podobną informację ile czego brakuje otrzymujemy zwykle na każdym teście ICP. Ale ta informacja jest jak odpowiedź z helpdesku Microsoftu - technicznie poprawna ale zwykle kompletnie bezużyteczna.
Otóż do rzeczy:
- Wyliczyć ile nam brakuje czego jest dość łatwo, przypomnę z kronikarskiego obowiązku:
x [ppm=mg/l] = (a*(b/0,01)*B)/(V*Vak)

a - ilość soli [g]
b - procentowa zawartość danego jonu w soli [%] - wyliczana z mas molowych
V - ilość roztworu w jakim rozpuszczamy sól [ml] - zwykle 100 ml
B - ilość roztworu V3 jaką dodajemy do akwa [ml]
Vak - pojemność akwarium [l]

otrzymujemy docelowe stężenie danego jonu w ppm w akwa po dodaniu ilości B. Wzór jest ładny, ale mało użyteczny. Raz uzupełnimy niedobór, ale co dalej ? Kiedy dać kolejną dawkę i ile? Nigdzie z tego wzoru nie wynika jaki jest pobór jonów z wody. To trzeba zrobić metodą doświadczalną (czyli prób i błędów). Zwykła metoda używana np. przy Ballingu czy azocie - dodać, pomiar, pomiar po 1-2 dniach, wyliczenie różnicy i z niej wynika dawka dzienna - jest bezużyteczna do mikrelementów ze względu na to że są mikro, musielibyśmy robić ICP codziennie, fluktuacje dzienne tak niewielkich stężeń mogą się okazać większe niż dokładność pomiaru itp. Poza tym wpadamy w pułapkę podmian wody (co dostarczamy z solą?)   Ja zrobiłem to metodą 'rąbania na oślep' znaną starym nerdom czyli po pierwszym ICPie dodałem jednorazowo dawkę na uzupełnienie braków a następnie założyłem jakąś dawkę dzienną (raczej fail-safe niż performance) - i po dwóch miesiącach (i kilku podmianach) zrobiłem kolejny test, którym zweryfikowałem dawki. Finalne moje dawki dzienne/do butelek Ballinga są na dole tego postu.

Teza:
1. Dozowanie soli/jonów (wszystkich lub prawie wszystkich) 'z ręki' jest łatwe, lekkie i przyjemne; teraz serio - jest dość szybkie do zrobienia, nie wymaga dużo trudu poza okresem początkowym i nie zabiera dużo czasu, wymaga jednak kupna kilku-kilkunastu opakowań różnych soli,
2. Dozowane soli/jonów jest prostym sposobem na uniknięcie plag, pomorów i dla utrzymania równowagi w zbiorniku (podobnie jak metodologia dozowania mikroelementów i azotu w słodkim roślinnym, którymi autorami byli Paul L.Sears i Kevin C. Conlin; przy czym tu jest łatwiej bo nie robimy zbiornika limitowanego zgodnie z prawem Liebiga przez fosfor, staramy się osiągnąć tylko Ultra Low Nutrients)
3. Zakładam, że da radę dozować mikroelementy (przynajmniej większość) równolegle z makro z butelek do Ballinga, a ew. różnice w poborze przez organizmy żywe i/lub procesy chemiczne będą mniejsze niż ogólna zawartość danego jonu w NSW.
4. Można przy pomocy testu ICP i założenia nr 3 osiągnąć względnie stałe i racjonalne poziomy mikroelementów w akwarium.
5. Możemy wyeliminować drogie (i zawierające niewiadomy skład) niektóre suplementy.

Teza pomocnicza - dozowanie jonów 'z palca' (ale większości, nie jednego czy dwóch) jest naturalnym uzupełnieniem metody Ballinga, która zakłada uzupełnianie tego co zostało wyciągnięte z wody uzupełnieniami jonów.
Teza pomocnicza 2 - można ograniczyć podmiany wody, bo jony uzupełniemy nie podmianą a z palca. Dodatkowo tniemy koszty (finanse, robocizna, czas).

Teza dyskusyjna - te wszystkie super duper designerskie sole to przerost formy nad treścią (IMO), wystarczy zwykła, popularna sól przyzwoitej jakości (wystarczy że tylko - i aż - że trzyma stałe parametry z różnych serii produkcyjnych). Taką sól dopalam/tuninguję dodatkami soli/jonów z ręki.

Akwarium:
W zamyśle miało być słodkie ale kupiłem od kolegi likwidowane mini-morskie. Teraz jest 75 l brutto, 55 l netto, bez ryb, duże wiadro żywej skały, piasek koralowy. Akwa działa nieprzerwanie od 2006 r., zaliczyło wzloty (kolonie montipor, pavonii itp.) i upadki (ataki flatwormów, dinoflagellatów, cyjanobakterii, derbezji, okrzemek i innych plag opisywanych w świętych księgach, zwykle jednocześnie). Filtracja+pralnia - kilka powerheadów, dwie jebałki, kaskada Eheima (do ssawki powierzchniowej) i kubełek z siporaxem (po tym jak odeszła babka wyjąłem wszystko, w kuble są tylko gąbki żywe i plastikowe). Od zawsze (po doświadczeniu ze słodkim) syfonowałem piasek 'dzwonem' przy podmianie wody. Ruch wody na poziomie ok. 2000-3000 l/h. Dwie świetlówki 39W aktynika i biała. Podmiany co 3tygodnie. Próbowałem różnych  soli - od Aqua Medic przez Red Sea, Reef Cristals, Seachem, Reef Treasure i skończyłem na zwykłej AF (nie rafowej). Generalnie ładny i przyjemny do oglądania zbiornik. Zmiany soli i oświetlenia (różne świetlówki) nie powodowały drastycznej zmiany wyglądu zbiornika lub jeśli były zmiany to miałem zbyt mało dowodów żeby je przypisywać zmianie soli.

Właściciel:
często wyjeżdżam, nie mam czasu na przestawianie korali, choć wiem że to powinienem zrobić, może czasem wypucuję szybę jak mi zarośnie algami koralowymi i nic już nie widać. Fan DIY, trochę się znam na inżynierii lądowej (tym zarabiam na sól) i chemii. Nie lubię wydawać kasy na ładnie marketingowane coś co nie wiadomo czym jest. Lubię znać skład tego co używam, uważam że to taki open-source
Prawie ćwierć wieku temu dołożyłem swoje do podobnej metody nawożenia akwarium roślinnego.
Dodatki: od 2010-11 (?) Balling, wcześniej była woda wapienna ale musiałbym dawać więcej wody wapiennej niż było parowanie ze zbiornika. Balling od 2013 (nie pamiętam, może wcześniej) na sterowniku Timerx5 Mirek Kon (bezawaryjny!). Miałem chwilową przygodę z dozowaniem ługu sodowego.

obecnie dodaję:
Butelka 1 500ml - siarczany:
50 g soli bez soli
16 g MgSO4 uwod.
lit - 30 kropli (1g siarczanu litu w 100 ml wody)
Wanad - 90 kropli (1g tlenek wanadu V205 w 100 ml wody)
uwaga - jestem leniem i dorabiam dwa razy bardziej stężony roztwór aby robić to rzadziej

Butelka 2 500ml węglany/kH:
106g Na2CO3
3 ml jodu (1g KI na 100 ml roztworu)
uwaga jak przy siarczanach

Butelka 3 500ml Chlorki/wapń
55.1 g CaCl bezw
18 g MgCl2 x 7H20
0.8 g chlorku strontu
Mangan 150 ml roztworu (1 g MnSO4*H2O w 280 ml wody)
żelazo - Ascofer z apteki - 20 tabletek, każda zawiera 27 mg żelaza
potas - 1 g KCL
uwaga - czemu nie zrobiłem podwójnego stężenia chlorków - nie wiem, nie pamiętam, chyba coś mi się wytrącało po dłuższym czasie.

plus:
butelka 4 Azot - azotan potasu roztwór 32g/250 ml wody, 6ml/dz. roztworu (dawki monitoruję testem, w zasadzie nie zmieniam)
butelka 5 Fosfor - kwaśny fosforan potasu 1g/250 ml, 1ml/dz. (dawki monitoruję testem, w zasadzie nie zmieniam)
dozowanie z ręki strzykawką:
Krzem - 2 ml roztworu/dzień (1 ml szkła wodnego 36-40% w 100 ml wody)
miedź - 0.2 ml roztworu /dz (1 g chlorku miedzi 6wod. na 400 ml)
kobalt - 0.02 ml / tydzień (0.1 siarczanu kobaltu siedmiowodny CoSO4*7H2O na 100 ml wody)
nikiel - 0.1 ml/tydzień (1g chlorek niklu 6wod. NiCl2*6H2O w 100 ml wody)

Przez pewien czas dozowałem molibden (1 g molibdenitu sodu Na2MoO4*2H2O w 1000 ml, 2 krople dziennie) ale wyszły nadmiary.
Generalnie starałem się - przygotowywując roztwory - robić je jednomolowe, żeby łatwiej przeliczać o ile dawało radę odmierzyć daną ilość soli; przy fosforze odstąpiłem od tej zasady gdyż roztwór jednomolowy był za bardzo stężony i nawet dozując jedną kroplę dziennie ubiłbym akwarium szybko i skutecznie.

A gdzie dawki dzienne? Ano tu: Butelka 500 ml chlorków schodzi mi w nieco mniej niż 2 miesiące/ok 30 ml/dz., siarcznów w miesiąc/15 ml/dz. a KH w 2 miesiące/19 ml/dz. Azotany - roztwór 32g KNO3 w 250 ml wody - 6 ml/dz., kwaśny fosforan potasu (1g w 250ml wody) - 1 ml/dz. Podane wartości się nie sumują - mililitry są obecnym dozowaniem sczytanym z dosera, a butelki - średnia ile mi zeszło w przeciągu roku-półtora.

Obserwacja:
Po rozpoczęciu dodawania soli j.w. (tak naprawdę to był to proces stopniowy, nie wszystkie jony zacząłem uzupełniać od razu, zacząłem od najważniejszych jak stront, jod, mangan, molibden) PODMIANA WODY NIE SPOWODOWAŁA poprawy wyglądu akwarium -> WNIOSEK - Prowadzenie akwarium opiera się już na jonach dodanych wg. metody powyżej a nie na podmianach oraz metoda się sprawdza.
WNIOSEK 2 - wcześniej braki uzupełniałem podmianami i podmiana starczyła na krótko.
WNIOSEK 3 - założone wielkości działają, nie miałem drastycznych przekroczeń stężeń przy kolejnych ICPach  (w chwili obecnej jeden mikroelement na 11 dozowanych)

Podsumowanie

Po dwóch latach stosowania nie miałem żadnej plagi, która by się nagle objawiła ni stąd ni zowąd. Akwarium wygląda dobrze stale. Jak napisałem wcześniej, zmiany rodzaju soli (kilka marek, w tym topowe) i oświetlenia (różne świetlówki) nie powodowały drastycznej zmiany wyglądu zbiornika, a rozpoczęcie dozowania mikro - już tak.
Dawki ustalane metodą prób i błędów okazały się dość stabilne; wykazują raczej tendencję do zmniejszania się (efekt gąbki na początku dozowania minął). Na 11 mikro przy 5 zwiększyłem dawki po kolejnych testach, ale wynikało to z przyjętych dawkowań fail-safe dla jonów które mogą sprawiać problemy przy przedawkowaniu jak np. miedź czy krzem.

Kontrowersyjne jest dozowanie krzemu - ale jak wyjaśniono w artykule dot. PMDD w akwarystyce słodkowodnej (który kiedyś przetłumaczyłem na polski jak się nudziłem w akademiku i puściłem toto w neta) - moim zdaniem okrzemki nie biorą się z nadmiaru krzemu, tylko przy niedoborze jonów (w tym krzemu!!!) gdyż jako jedyne są żyć w takim środowisku (prawo niszy ekologicznej).

Polecam.

Disclaimer - przepraszam za zastosowanie metody tylko naukawej w tym tekście i za pewne uproszczenia (np. sole zwykle równa się jony ale równiez w przypadku żelaza kompleksy) ze względu na chęć pozostawienia czytelności i niezbyt dużej objętości tekstu.

Załączam poglądowe zdjęcie zbiornika, tylko proszę aby wątek nie zmienił się w "przesuń skałkę w lewo" albo '"wytnij valonię". Jak będę miał czas to założę osobny wątek o zbiorniku a nie o metodzie.

Pozdrawiam, Wojtek