Witamina C bierze udział w procesach metabolicznych organizmu, takich jak procesy utleniania i redukcji czy reakcje enzymatyczne. Jest niezbędna do tworzenia kolagenu i substancji międzykomórkowej, a tym samym do prawidłowego rozwoju chrząstki, kości, zębów, gojenia ran, zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych włosowatych. Wpływa na tworzenie się ciał odpornościowych - immunoglobulin i interferonu w organizmie oraz ułatwia wchłanianie żelaza w jelitach. Tylko opis dotyczy ludzi a co robi u ryb?
STRONA GŁÓWNA ARCHIWUM WITAMINY W DIECIE RYB AKWARIOWYCH
ARCHIWUM 12 lutego 2016 Redaktor
Witaminy w diecie ryb akwariowych
Pod pojęciem witamin rozumiemy egzogenne substancje organiczne nie będące typowymi składnikami odżywczymi, ale pełniące w organizmie funkcje regulacyjne. Słowo „egzogenne” oznacza, że muszą być one dostarczane z zewnątrz wraz z pożywieniem, bowiem organizm nie jest w stanie sam ich sobie wytworzyć (lub nie jest w stanie wytworzyć ich w dostatecznej ilości).
Obecnie powszechnie przyjmuje się istnienie 13 podstawowych witamin oznaczanych literami alfabetu, zaś obecność kilku kolejnych pozostaje sprawą dyskusyjną i jest obiektem polemik wśród naukowców. Pod względem budowy witaminy znacznie różnią się od siebie i należą do rozmaitych rodzin związków chemicznych, jednak w praktyce dzieli się je na dwie grupy: rozpuszczalne w tłuszczach oraz rozpuszczalne w wodzie. Podział ten ma uzasadnienie fizjologiczne: witaminy rozpuszczalne w tłuszczach odkładają się bowiem w tkankach bogatych w tłuszcze i dzięki temu organizm jest w stanie je magazynować niejako na zapas. Oznacza to, że dla jego prawidłowego funkcjonowania nie muszą być one dostarczane w sposób ciągły, a jedynie od czasu do czas, w celu uzupełnienia ewentualnych niedoborów. Do witamin takich należą witaminy: A, D, E oraz K. Zupełnie inaczej zachowują się w organizmie witaminy rozpuszczalne w wodzie. Poza dwoma wyjątkami są one stale wypłukiwane przez nerki i organizm nie ma możliwości ich magazynowania. Oznacza to, że dla jego prawidłowego funkcjonowania muszą być one dostarczane w sposób ciągły, bowiem w innym przypadku natychmiast powstają niedobory. Do witamin takich zalicza się witaminy: B1, B2, B3, B5, B6, B9 oraz H. Wspomniane wyjątki, tj. witaminy rozpuszczalne w wodzie, ale możliwe do skumulowania w organizmie, to witaminy C oraz B12.
Działanie witamin na ryby
Poszczególne witaminy odpowiadają za różne funkcje fizjologiczne ryb, mają również inne mechanizmy oddziaływania. Poniżej pokrótce postaram się przedstawić najważniejsze z nich.
Witaminę A stanowi substancja zwana retinolem oraz związki pokrewne będące pochodnymi beta-karotenu. Charakteryzuje się ona działaniem receptorowym na wybrane komórki skóry, błon śluzowych oraz narządów wzroku. U ryb odpowiada za prawidłowy przebieg procesu widzenia oraz odpowiednie funkcjonowanie powłok ciała. Jej niedobory prowadzą do zaburzenia wzroku, zmętnienia soczewki oka, zmian skórnych objawiających się patologicznymi zmianami (ciemnienie, wybroczyny) oraz deformacją ciała. U cierpiących na brak witaminy A ryb obserwuje się zahamowanie procesu wzrostu, deformację kręgów i pokryw skrzelowych oraz uszkodzenia wątroby.
Witaminę D stanowi grupa związków chemicznych wywodzących się od kalcyferolu. Podobnie jak witamina A wykazuje działanie receptorowe, regulując w organizmie ryb gospodarkę wapniowo-fosforową (w tym pobieranie z pokarmu jonów wapnia i fosforu). W przypadku jej braku organizm, nie mogąc asymilować tych pierwiastków z zewnątrz, zaczyna „zjadać” własny kościec, prowadząc do jego demineralizacji. Braki witaminy D w akwarium mogą być jedną z przyczyn powstawania „dziurawicy” u skalarów i dyskowców (atak pasożytów z rodzaju Spironucleus prawdopodobnie jest zjawiskiem wtórnym).
Witamina E to złożony fenol heterocykliczny zwany tokoferolem. Działa jako antyoksydant (przeciwutleniacz) odpowiedzialny za prawidłowy rozkład nienasyconych kwasów tłuszczowych w organizmie ryb oraz bierze udział w dostarczaniu składników odżywczych do komórek i wzmacnia ściany naczyń krwionośnych. Pozytywnie wpływa również na pracę gonad ryb, zwiększając ich płodność. Dodatkowo chroni organizm ryb przed wolnymi rodnikami, zwiększając jego odporność na niekorzystne czynniki zewnętrzne. Brak witaminy E powoduje zwiotczenie i zanik mięśni, upośledzenie ruchowe ryb, bezpłodność, martwicę płetw oraz zmiany w narządach wewnętrznych.
Witamina K to filochinon (a właściwie grupa związków będących pochodnymi 2-metylo-1,4-naftochinonu). Odpowiada ona za proces krzepnięcia krwi i tamowanie krwotoków. Jej niedobory objawiają się obniżeniem krzepliwości krwi i powstawaniem krwotoków wewnętrznych i zewnętrznych, widocznych m.in. jako krwawe wybroczyny podskórne. Filochinon jest poza tym trochę nietypową witaminą, bowiem może być produkowany w organizmie ryb przez mikroorganizmy stanowiące ich florę jelitową. Problemy z jej wytwarzaniem skutkujące niedoborami mogą wystąpić po leczeniu antybiotykami wyniszczającymi te mikroorganizmy.
Witamina C, czyli kwas askorbinowy, stanowi bardzo istotny związek chemiczny dla ryb bowiem jest swego rodzaju „konserwantem” podtrzymującym trwałość i chroniącym przed rozpadem inne witaminy. Poza tym przyspiesza gojenie się ran i regenerację organizmu, bierze udział w syntezie kolagenu wchodzącego w skład skóry, tkanki chrzestnej i kostnej oraz stymuluje układ odpornościowy do walki z chorobami. Jej niedobory powodują spadek ogólnej odporności organizmu, powstawanie krwawych wybroczyn, większą podatność na urazy oraz anemię i ogólne osłabienie. Uwaga! Witamina C ulega degradacji w kontakcie z preparatami miedziowymi, dlatego po zakończeniu ich stosowania należy bezwzględnie uzupełnić jej niedobory w akwarium.
